Mantar Nedir? Mantarların Üremesi Nasıl Gerçekleşir? Mantarlar Hakkında Bilgiler

[KoJiRo]

Mantarlar

Bilimsel sınıflandırma

Alem: Fungi
L., 1753

Bölümler

Ascomycota
Basidiomycota
Chytridiomycota
Deuteromycota
Glomeromycota
Zygomycota

Mantar, çok hücreli ve tek hücreli olabilen ökaryotik canlılardır. Hayvanlar gibi aktif hareket edemezler ama bitkiler gibi Klorofil de taşımazlar. Yani heterotrofdurlar. Besinlerini dış ortamdan alırlar. Sınıflandırmada bitkiler alemi içinde ele alınmaları bilim adamları arasında uzun yıllar tartışma konusu olmuştur. Mantarlar parazit olarak, çürükçül (saprofit) veya simbiyotik olarak yaşayabilirler. Makroantarların üremesi sporlar yoluyla gerçekleşir. Toprağa dökülen sporlar rüzgarla ya da böceklerle çevreye dağılır ve toprakta yıllarca yaşayabilir. Mantarlar nemli ortamlarda gelişirler, bu nedenle yağmurlardan sonra topraktaki sporlar çimlenerek mantarları oluştururlar. Tek hücreli mantarlar ise tomurcuklanarak çoğalabilirler.
Mantarlar arasında insanların çeşitli amaçlarla yararlandıkları türler vardır. Fermantasyon yaparak alkollü içkilerin hazırlanmasında ve ekmek yapımında kullanılan Saccharomyces türleri, antibiyotik eldesinde kullanılan Penicillium türleri ve ergo alkaloitlerinin elde edildiği Claviceps purpurea mantarı gibi.
Mantar cinsleri içinde 60 kadar tür ile temsil edilen Amanita cinsi ayrı bir öneme sahiptir. Amanita türleri içinde yenebilen bir mantar olan Amanita caesarea’nın yanı sıra, zehirli ve halüsinojen etkili Amanita muscaria ve Amanita pantherina ve öldürücü zehirli olan Amanita phalloides, Amanita verna ve Amanita virosa türleri yer alır. Amanita türleri diğer mantarlardan, şapkasının altında beyaz renkte ışınsal perdeler, yani lameller olması, sapın ortaya yakın kısmında sapı saran bir halka taşıması ve sapın alt kısmında yumurta kabuğu biçiminde bir çanakçık bulunması gibi özellikleri ile ayırt edilirler. Yenebilen Amanita caesarea mantarında ise lameller ve sap altın sarısı rengindedir.

Türkiye'nin Yenen Mantar Türleri

Önemli not
Yenebilen ve zehirli mantarlar yan yana yetişebilirler. Bazı yenebilen ve zehirli türler birbirine o kadar benzer ki bunu ancak bir mantarbilimci ayırt edebilir. Zehirli mantarların tadı yenebilen mantarlarınkinden farklı değildir. Etinin rengi, kokusu ve tadı ile bir mantarın zehirli olup olmadığı anlaşılamaz.

• Agaricus campestris
• Amanita caesarea
• Armillaria mellea
• Boletus badius
• Boletus bovinus
• Boletus edulis
• Boletus elegans
• Boletus luteus
• Cantharellus cibarius
• Chroogomphus rutilus
• Coprinus comatus
• Craterellus cornucopioides
• Fistulina hepatica
• Hydnum coralloides
• Hydnum repandum
• Hygrophorus chrysodon
• Lactarius deliciosus
• Lactarius salmonicolor
• Lactarius volemus
• Lepiota procera
• Morchella conica var. deliciosa
• Morchella esculanta var. rotunda
• Phlegmacium variecolor
• Pleurotus cornucopiae
• Pleurotus ostreatus
• Polyporus squamosus
• Polyporus sulphureus
• Rhizopogon luteolus
• Russula delica
• Sparassis crispa
• Tricholoma terreum

Ascomycota


Değişik Renkli Bir Mantar


Hygrophorus chrysodon


Agaricus campestris


Ascomycota Türü değişik bir mantar

[KoJiRo]

Mantarlarımız Tükeniyormu?


Ülkemiz sahip olduğu flora ve iklim koşulları nedeniyle değişik ortamlarda yetişen doğa mantarları yönünden oldukça zengindir. Bu nedenle yenen makromantar türleri, ülkemizin pek çok yöresinde, yetişme mevsiminde toplanarak ya yemeklik olarak kullanılır ya da ticareti yapılır. Günümüze kadar yapılan bilimsel çalışmalardan edinilen bilgilere göre 40 civarında yenen mantar türü, yemeklik olarak toplanmakta ve bunlar içinde 25'e yakın tür geofitler ve değişik çiçekli bitkiler gibi alınıp satılmaktadır. Bu türlerden bir kısmı yöre pazarlarında satılırken bir kısmı da yurt dışına ihraç edilmektedir. Türkiye'de 1990 yılında doğadan toplanan, yenen mantarların taze ve konserve olarak, bazen de şoklanmış olarak 4156 tonluk satış karşılığında 2.443.452 dolar gelir elde edilmiştir. Oysa aynı yıl, kültür mantarı konserve olarak Fransa ve İtalya'ya ancak 4,4 ton satılabilmiştir. Belli başlı türler şunlardır; Ascomycetes sınıfından Terfezia boudieri türü ve Morchella türleri ile basidiomycetes sınıfından çeşitli Boletus türleri, Cantharcllus cibarius ve Craterellus comucopioides türleri...

Bu makromantarların özelliklerini gözden geçirelim:

Terfexia boudieri
Yapılan taksonomik çalışmalarla ülkemizin Urfa, Elazığ, Malatya, Konya ve diğer bazı yörelerinde yetiştiği bilinen bu tür patates yumrusuna benzer früktifikasyon organına sahip bir toprak altı mantarıdır. Tohumlu bitkilerden Helianthemum salicifolium türü ile mikorriza oluşturan kumlu toprakları tercih eden bir ilkbahar türüdür. Yöre halkı tarafından topraktan sopa yardımı ile kazılarak çıkarılmakta ve toplanmaktadır.