Alan SeÇİmİ

[CaKaLBoT]

Alan Seçimi
Alan seçimi test ve envanterlerle desteklenmesi gereken zor bir süreçtir. Mesleğe yöneltme çalışmalarında öğrencilere mesleki karar verme bilgi ve becerilerini kazandırmayı hedefler. Bu çalışmalar, öğrencilerin kendi ilgi ve yeteneklerini keşfetme fırsatı buldukları ""Mesleki Karar Verme Oyunları"", ""Kendini Değerlendirme Envanteri"" uygulaması ve sonuçlarının bireysel olarak paylaşılması şeklinde olacaktır.

DOĞRU ALAN SEÇMENİN YARARLARI NELERDİR?


Alan Seçimi, ilerde bireyin seçeceği meslek için de önemli adımlardan biridir. Alan Seçimi, bir anlamda meslek seçimidir aslında. Öğrenci yöneldiği alanla birlikte mesleki alternatiflerini de belirlemiş olacaktır.Öğrencilerin ilgileri, yetenekleri ve buna bağlı olarak başarılarının yüksek olduğu alanı seçmeleri, iyi bir ortalama yapmalarını, dolayısıyla yüksek bir ortaöğretim başarı puanı elde etmelerini sağlayacaktır. Bu durum seçim yapacakları meslek alternatiflerini genişletecektir.Verecekleri alan seçimi kararının ardından, girecekleri ÖSS’nin (Öğrenci Seçme Sınavı) öğrencilerden ne tür bilgiler ve beceriler istediğini bilmeleri , bu sınavda başarılı olmak için uygun sınav stratejileri hazırlamalarını sağlayacaktır.Üniversite Sınavı akademik ve psikolojik açıdan hazırlanmayı gerektirir. Bu nedenle sınava hazırlanan öğrencinin bir yandan bilgi birikimi oluşturması,diğer yandan kendisiyle ilgili düşünsel-duygusal-davranışsal düzenlemeleri yapması gerekir.Alınan eğitim ve seçilen meslek bireyin yaşam tarzını belirler. Meslekte başarılı olabilmek için, seçilen meslekte yetenekli ve istekli olunması gerekir. Sevmediği bir işi yapmak kişinin hayatının önemli bir bölümünü mutsuz geçirmesine neden olabilir .Bu nedenle, öğrencilerin mesleki yönelim aşamasında ilgi, yetenek ve gereksinimlerini iyi tanımaları sağlanarak, doğru meslekleri seçme yönünde desteklenmeleri gerekir.

MESLEK SEÇİMİ

Meslek seçimi, bireyin hayatında verdiği önemli kararlardan biridir, çünkü bireyin hayatının üçte biri mesleki etkinlikleri içermektedir. Meslek sadece para kazanma, geçim sağlama yolu değil bireyin kendini ifade etme, kendini gerçekleştirme yoludur. Bu nedenle meslek seçiminde temel amaç; kişinin mutlu olabileceği bir geleceğin planlanmasıdır.

Meslek:

İnsanların kendilerini geliştirmelerini ve kimlik oluşturmalarını sağlar.
İnsana yeteneklerini ve becerilerini geliştirme olanağı sağlar.
İnsanın çevresi ve dünya ile bağ kurmasını sağlar, bireyin iletişim ihtiyacını karşılar.
İnsana yaşamsal düzenlilik sağlar.
Meslek seçiminin çocukluktan itibaren yaşama ""hedef ve anlam"" katan bir yönü vardır. Bu anlam doğrultusunda herekete geçen genci karar verme aşamasında bazı sıkıntılar beklemektedir. Genç bir yandan ergenlik problemleriyle meşgul olurken, bir yandan da geleceği ile ilgili bir seçim yapması gerekir. Hızlı bir fizyolojik ve fiziksel değişme içindeyken aynı zamanda gelecekteki eğitimi, kariyeri hakkında yeni kararlar verme baskısı, genci daha önce oluşturduğu kimliğini gözden geçirmeye zorlar. Bu noktada aile desteği ve ailenin meslek seçimi konusundaki yönlendirmeleri çok önemlidir .Gençlere baktığımızda, anne babanın, arkadaşlarının, öğretmenlerinin ne diyeceğini düşünüp strese girmemek ve üniversiteyi kazanmış olmak için tercihler yaptıklarını görmekteyiz. Meslek seçimi sürecinde anne babaların, kendi istekleri doğrultusunda çocuklarını yönlendirmek yerine onların yeteneklerini, ilgilerini ve yaşamdan beklentilerini anlamaya çalışmaları ve kendilerini tanımaları konusunda destek olmaları gerekmektedir.

KENDİNİ TANIMA

Bir insanın kendisine uygun mesleği seçebilmesi için önce kişisel özellikleri ve mesleklerin özellikleri konusunda ayrıntılı bilgi sahibi olması gerekir . Ancak ergenlik dönemindeki gencin kendisini tanımasında güçlükler yaşanmaktadır. Bu güçlük, gelişimin devam etmesi ve gencin kendi istek, beklenti, ilgi ve yeteneklerini farklı algılamasından kaynaklanmaktadır. Bazen yeteneklerine güven azlığı bazen de kapasitesinin üzerinde beklentiler nedeniyle gencin ilgileri sürekli değişebilmektedir. Aile ve çevre beklentileri, arkadaş grubunun etkisi de gencin kararını etkilemektedir. Kişisel özelliklerini keşfetmesi konusunda anne baba ve yetişkinler olarak gence yardımcı olmak gerekir.
Anne baba olarak;

Çocuğunuz hangi konulara ilgi duyuyor?
Hangi alanlarda ve işlerde yetenekli olduğunu düşünüyorsunuz?
Kişilik özelliklerini biliyor musunuz? (Örneğin sosyal ilişkilere gereksinimi olan bir kişi bu özelliğini çok fazla kullanamayacağı bir meslek seçerse mutsuz olabilir )
Yaşamdan beklentileri neler ?
Yaşamda en çok nelere öncelik ve önem veriyor ?
Fiziksel özellikleri seçmeyi düşündüğü meslek için bir engel oluşturuyor mu ? (Örneğin pilotluk eğitimi almak isteyen bireylerin görme kusuru olmaması gerekir.)vb. sorular üzerinde düşünmesini sağlayabilirsiniz
Dikkat edilirse yukarıdaki sorular gencin ilgi-yetenek ve değerlerini belirlemesine yönelik sorulardır. Peki nedir bu değerler?

MESLEKİ DEĞER

Gençlerin mesleki kararlarını oluştururken düşünmeleri gereken kriterlerden biri de mesleğin icra edilmesi sırasında bu mesleğin yürütüldüğü ortam, kazanç, ödül vb. sonuçlardan kaynaklanan doyumlarla ilgili bir kavram olan mesleki değerlerdir. Değer; kişinin ""Ben niçin çalışıyorum?"", ""Mesleğimden, hayattan ne bekliyorum?"" sorularına verdiği cevaptır.Meslek sadece para kazanma ve ekonomik ihtiyaçları karşılama aracı değil, aynı zamanda kişinin kendini ifade etme yoludur. Kişi mesleki etkinlikler yoluyla bir şeyler üreterek yeteneklerini, becerilerini kullanır ve başarılı olarak doyum sağlar. İş yaşamındaki doyum genel yaşam doyumunu da etkiler. Meslekte yaşanan doyumsuzluk kişinin ruh sağlığını da tehdit eder .

Yaratıcılık Bağımsızlık
Değişiklik Rekabet
Kazanç Liderlik
Düzenli yaşam Toplumsal Saygınlık
Yeteneği kullanma ve geliştirme Sosyal Güvence



Yapılan bir araştırma, gençlerin mesleki değerlerini bir bütün olarak dikkate almadan meslek tercihlerini yapabildiklerini göstermektedir. Bunun nedeni de gençlerin saygınlığının yüksek olduğunu düşündükleri mesleklere yönelmeleridir .

MESLEKLERİ TANIMA (SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME)

Gençlerin sağlıklı bir mesleki karar verebilmeleri için seçeneklerinin neler olduğunu araştırmaları gerekir .

Meslekleri faaliyet alanları açısından gruplandırırsak:

Mühendislik ve Teknik Bilimler Grubu : Problem çözme becerileri yüksek, analitik düşünebilen, temel bilimler alanında güçlü bir akademik bilgiye sahip, yaratıcı, teknolojiyi izleyen bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Tıp ve Sağlık Bilimleri Grubu : Kuvvetli bir dikkate ve belleğe sahip, el-göz koordinasyonu gelişmiş, temel bilimlere ilgili, araştırma becerisine sahip, sabırlı, hoşgörülü, insan ilişkilerinde başarılı , azimli bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Yönetim Bilimleri ,Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler Grubu : Sayılarla düşünebilme yeteneğine sahip, çok yönlü düşünebilen sosyal bilimlere ilgili, teknolojiyi etkin kullanan ve gelişmeleri takip eden bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Sosyal Bilimler Grubu : Kitap okuma alışkanlığı olan, sosyal bilimler alanında güçlü bir akademik bilgiye sahip, iletişim becerisi güçlü, etkili ifade yeteneğine sahip bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Edebiyat ve Dil Bilimleri Grubu : Sözel yeteneği güçlü, dil-edebiyat-tarihe ilgili, bilimsel meraka sahip, kitap okuma alışkanlığına sahip bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Ziraat ve Hayvanlarla İlgili Bilimler Grubu : Doğayı seven, çevreyi ve doğayı korumayı ilke edinmiş, arazi şartlarında sorunsuz çalışabilecek, teknolojik gelişmelere açık bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Temel Bilimler Grubu : Sayısal düşünme gücüne, bilimsel meraka sahip, araştıran, sorgulayan, dikkatli, yaratıcı bireylerin bu gruptaki mesleklere yönelmeleri mesleki doyumlarını arttıracaktır.

Son olarak, gencin kendi özellikleri (ilgi , yetenek, değer) ve mesleklerin gerektirdiği özellikleri (akademik beceriler, fiziksel-bedensel-ruhsal özellikler, çalışma ortamları, çalışma alanları, özel koşullar...) gözönünde bulundurarak istenilir yönleri fazla, istenmeyen yönleri az olan seçeneğe karar vermesi gerekir .

KARAR VERME

İlgileri-yetenekleri-değerleri konusunda kendini, çalışma alanları-çalışma ortamı-mesleğin gerektirdiği özellikler başlıklarında meslekleri tanıyan gencin yapması gereken, kendi özellikleri ile mesleklerin özelliklerini karşılaştırmak ve bir karar vermektir.Genci karar sürecinin karmaşasından koruma amacıyla anne babanın kararları vermesi ve kararların sonuçları ile ilgili sorumluğu da anne babanın üstlenmesi genel eğilimdir. Seçeceği meslek konusunda karar vermek gencin belki de yaşamı boyunca vereceği ilk önemli karardır. Bu nedenle de aile desteği çok önemlidir.


Mesleki karar sürecinde;

Gencin kendi ilgi, yetenek ve beklentileri doğrultusunda seçim yapmasına izin verilmelidir. Anne baba olarak yapılacak en büyük destek ilgi ve yeteneklerini, tanımasında ona yardımcı olmaktır . Bu konuda yapacağınız gerçekçi geribildirimler meslek seçiminde karar vermesini kolaylaştıracaktır .Bazı durumlarda anne-baba kendi gerçekleştiremedikleri ideallerini çocuklarının gerçekleştirmesini bekler. ""Ben olamadım, o olsun"", anlayışı ile genç zorlanır. Bu baskıcı tutum gencin belki de mutlu olmayacağı, doyum sağlayamayacağı bir mesleğe yönelmesine neden olacaktır.Çocuğunuzun istek ve ideallerinin sizden farklı olabileceğini unutmayın. Meslek seçimi konusunda yol gösterebilir fikrinizi söyleyebilirsiniz, ama son kararı genç vermelidir.Bazı anne babalar çocuğun yeteneklerine bakmadan onu zorlar. Çocuğunuzun yeteneklerine ve isteklerine uygun olmayan bir mesleği seçmesi onu mutsuz ve genellikle başarısız yaparGençleri kendisinden daha başarılı olan kişilerle kıyaslamak onu üzecek ve kızdıracaktır. Böyle bir durumda çocuğunuza verdiğiniz mesaj, ""Seni bu halinle kabul etmiyorum sen de başkaları kadar başarılı olursan seni kabul ederim ve severim""dir. Unutmayın insanlar yetenekleri yönünden eşit değildir. Gelişimi başkalarıyla kıyaslayarak değil, kendi içinde değerlendirmek gerekir.Bir mesleğin bol para kazandırdığı, kolay, rahat ve eğlenceli olduğu için seçilmesi yaratıcılığı ve üretkenliği baltalar.Çocuğunuza en büyük mutluluğun sevdiği işi yapmak, yaptığı işi sevmek olduğunu aşılayın. Çocuğunuza mesleğin adının değil, yaptığı işi iyi yapmanın saygınlık getirdiğini anlatın.Onun için en iyi seçimi sizin yapmış olmanız önemli değ i l d i r .
Önemli olan çocuğunuza seçme hakkı vermektir.