Hamileler de uçar

[CaKaLBoT]

Günümüzde tüm havayolları, gebeliği belli olan yolcularından uçuşla ilgili doktor raporu istiyorlar. Doktorlar da özel bir sorunu olmayan gebelere ülke dışı 36’ncı, ülke içinde ise 38’inci haftaya kadar izin veriyorlar.

Hamilelikte uçak yolculuğu ile ilgili bilmemiz gerekenleri Jinemed Sağlık Merkezleri Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Teksen Çamlıbel, bizimle paylaştı.

Hamilelikte uçak yolculuğu yapmak sakıncalı mıdır?
Gebeliği normal seyredenler için gebelikte uçak yolculuğu tehlikeli değil, bilakis en emniyetli yolculuktur.

Peki, hamileliğin kaçıncı haftasına kadar uçak yolculuğu yapmak sakıncalı değildir?
Pek çok uçak şirketinin, gebeleri doğum tarihine 7 gün kalaya kadar, bazılarının 2 hafta, bazılarının ise 4 hafta kalana kadar kabul ettiğini bilmemiz gerekir. Bu konuda en hassas olması gereken uçak şirketleri bilimsel gerçeklere dayanarak kendilerine bu kısıtlamayı getirmişlerdir. Görüldüğü gibi bu kısıtlama, gebelikte uçmanın en azından doğum tarihine 4 hafta kalıncaya kadar sakıncalı olmadığını gösteriyor. Bu konuda bilimsel dünyanın en büyük otoritesi sayılabilecek ABD Kadın Hastalıkları Doğum Birliği de uçakla uçmanın doğum tarihine 4 hafta kalıncaya kadar izin verilebilir olduğunu belirtmiştir.

Bütün gebelik süresi 40 hafta olarak kabul edilir ve dolayısıyla ABD Kadın Doğum Derneği 40 haftanın ilk 36 haftasında uçmanın emniyetli olduğunu söyler.

Gebeliğin ilk 3 ayında uçak yolculuğu yapmak düşük riskini arttırır mı?
Yapılan çalışmalarda gebeliğin ilk 3 ayındaki uçuşlarda düşük riskinin artmadığı defalarca ispatlanmıştır.

Uçakla seyahat edildiği zaman ne gibi fiziki değişimlerle karşı karşıya kalınır?
Türkiye’de şehirlerarası ve yurt dışı uçuşları, uçak içi basıncı ayarlı uçakları ile yapılır. Bu uçaklardaki kabin içi basıncı yaklaşık 2000-2500 metre yüksekliğe ayarlıdır. Yani uçakla uçtuğumuzda Uludağ’daki kayak merkezlerinin bulunduğu seviye civarında bir basınçla karşı karşıya kalırız. Bu basınç, ülkemizde Doğu Anadolu’daki pek çok şehirdeki yükseklik veya Uludağ’a giden hamilelerimizin bulundukları yükseklikteki basınçla eş değerdedir. Nasıl ki, gebelere “Uludağ’a gitmeyin” veya “Erzurum’da oturmayın” diyemiyorsak, uçakta da basınç yüzünden binmeyin diyemeyiz. Bu yükseklikler gebeler için sakıncalı değildir.

Jet uçakları dışındaki küçük uçaklar veya helikopter ile uçulabilir mi?
Pervaneli uçaklarla veya helikopterlerde 2000 metrenin çok üzerinde uçmak, oksijen basıncındaki ciddi azalmadan dolayı bazen sıkıntı yaratabilir. Bunun için bu tarz uçaklarda 2000 metreyi geçmemelerini öneriyoruz. Ancak İstanbul’dan Antalya’ya veya ABD’den Türkiye’ye uçan uçaklar büyük jet uçaklarıdır ki, biraz önce de belirtildiği gibi bunlarda basınç sorunu yoktur.

Uçak yolculuğu nedeniyle ne gibi sağlık sorunlarıyla karşılaşılabilir?
Uçak yolculuğu nedeniyle uzun süreli ve sıkışık bir biçimde oturmaktan kaynaklanan, bacaklardaki dolaşımın ağırlaşması ve bacak damarlarındaki pıhtı oluşumu sorunuyla karşılaşılabilir. Uzun süreli oturmak, gebelerde normal insanlara göre daha sakıncalıdır. Çünkü gebelerdeki büyümüş karın, alt bacaklara basınç yaparak, dolaşımı zorlaştırır. Pıhtılaşma olaylarına daha sıklıkla yol açar.

Bu durumun oluşmaması için ne önerirsiniz?
‘Ekonomi sınıfı sendromu’ dediğimiz bu hastalığı önlemek için gebelerin uzun süreli oturmamalarını ve en az 2 saatte bir ayağa kalkarak, uçakta ise koridorda ileri-geri yürümelerini önermekteyiz. Ama aynı sakınca otomobiller için de geçerlidir. Otomobillerde de en az 2 saatte bir durarak otomobilden dışarı çıkmak ve biraz yürümek gerekir. Keza trenlerde de en az 2 saatte bir ayağa kalkıp, koridorda yürümek tavsiye edilir. Türkiye içi uçuş süresi 2 saati bulmadığı için Türkiye içi uçaklarda bu tarz bir önleme gerek olmaz.

Bir hamile uçakta veya uzun bir deniz yolculuğu sırasında kanaması olduğunda ne yapmalıdır?
Önce kesinlikle utanmadan, sıkılmadan gemideyse kaptana, uçaktaysa hostese haber vermek gerekir. Durumun ağırlığına göre personel, uçağı en yakın şehre indirip kişiyi bir sağlık kuruluşuna ulaştırmakla yükümlüdür. Aynı şey deniz yolculuğunda da geçerlidir. Kişinin bu esnada düz bir şekilde yatırılması ve gerekiyorsa serum takılması uygun olur.

Kişinin kasılmaları başlar ve bunlar muntazam bir hale gelerek doğum ağrısı gibi başlarsa ne yapılmalıdır?
Bu durumda da yine etrafa haber verilmesi gerekir. İkinci doğumunu yapanlar bu konuda deneyimli olduğu için ilk doğum yapanlarla ilgili özellikle şunu hatırlatmak istiyorum:
Doğum ağrıları adet ağrısı taklit eder, adetteki ağrınız nerede ise aynı bölgede ağrıyı hissedeceksiniz. Doğum ağrılarının en büyük özelliği ritmik olmalı, yani belli aralıklarla olmasıdır. Saat tutunuz ve bunlar 15, 10 veya 5 dakikada bir muntazaman geliyorsa, bunun doğum ağrısı olma şansı daha yüksektir. Ancak düzensiz olarak geliyorsa bunun hazırlık ağrısı, yalancı doğum ağrısı ve adale ağrısı gibi kabul etmek mümkündür.

Muntazam ağrılar başlarsa ne olur? Yine pilotlar veya gemi kaptanları mümkün olan en kısa sürede karaya ulaşıp, sizleri bir sağlık kuruluşuna yöneltmekle yükümlüdürler. Mecbur kalınırsa bir şarap kadehi kadar alkol, ağrıları azaltmak için kullanılabilir. Alkol, 15 yıl öncesine kadar doğum ağrılarını durduran en iyi yöntemlerden biriydi. Alkolü, damardan direkt olarak hastaya verirdik. Şimdi ise çok daha etkin ilaçlar mevcut. Ancak yine de bu ilaçların bulunmadığı ortamda hiç olmazsa ağızdan alınan orta miktarda alkol size zaman kazandırabilir.

Uçaklarda kalp hastaları için bulundurulabilmesi mümkün ‘midilat’ denilen bir ilaç vardır ki, bugün en etkin doğum ağrılarını kesme ilacı olarak kullanılır. Ağrıların sıklaşmaya başladığını hissettiğinizde uçakta da kadın-doğum uzmanı yoksa pilota söyleyerek bu ilaçtan 10 mg. yarım saatte bir, 4 kez alabilirsiniz ki, bu da size yere inene ya da denizden karaya varana kadar uzun bir zaman kazandırabilir.

Anne adayları uçak yolculuğu sırasında nerede oturmayı tercih etmelidirler?
Genellikle koridordaki koltuğu tercih etmelerini öneririz. Çünkü koridor tarafındaki oturma genişliği daha rahattır ve serbest harekete daha çok müsaade eder. Gebelerin ‘exit’ koltuğu dediğimiz kapılar önündeki daha geniş aralıklı koltuklarda oturmaları da daha uygun olur.

Hamileler yolculuk sırasında ne giyinmeli?
Gebelerin uçakta serbest ve bol elbiseler giyinmeleri önerilir. Uçaktaki hava normalden biraz daha kuru olduğu için sıvı kaybı olabilir. Bunun için yolculuk sırasında bol bol sıvı almaları da uygun olur.

Uçuş sırasında radyasyon riski normalden fazla mıdır?
Gebelikte müsaade edilen radyasyonun alınabilmesi için kişinin 9 ay boyunca yaklaşık 5 bin kere kıtalar arası uçması gerekir. Sonuç olarak uçakta bulunmanın kozmik radyasyon açısından tehlikesi de kesinlikle mevcut değildir.

Havaalanındaki detektörden geçmek sakıncalı mıdır?
Havaalanlarındaki detektörlerden geçmekte hiçbir sakınca yoktur. Çünkü bu manyetik detektörlerden gebeler ışın almazlar, sadece büyük bir mıknatısın içinden geçiyormuş gibi olur. Hiç bir tehlikesi yoktur.

Gebelikte uçuşun sakıncalı olduğu durumlar var mıdır?
Örneğin, gebelikte kanaması olanlar, erken doğum şüphesi olanlar, yüksek tansiyonu olanlar, plasentanın bebeği çok iyi besleyemediği dolayısıyla bebekte gelişme geriliği olan olgular ve çok ağır kansızlıklar gibi durumlarda uçuş sakıncalıdır. Bu sorunlar da uçak yolculuğu ile ilgili özel bir sorun değil, her türlü yolculuğa engel özel bir sorun bulunur. Ayrıca bilinmesi gerekir ki, genellikle birinci doğumlar, ilk ağrıların başlamasından sonra ortalama 14 saat sürer. İkinci doğumlar için ise bu süre 8 saati geçer. Dolayısıyla Türkiye içi uçan uçaklarda hamile, doğum ağrıları çekerek uçağa binse bile Türkiye’nin diğer ucuna en çok 1-1,5 saatte henüz doğum olmadan rahatlıkla varabilir.

Kıtalar arası uçuşlarda ise bunun en çok 10 saat sürdüğünü düşünürsek yine hasta uçağa binerken doğum ağrıları başlamışsa uçaktan inmeli, başlamamışsa da büyük ihtimalle emniyetli bir şekilde gideceği yere varmalıdır.

Havayoluna alternatif olarak gösterilen ve daha iyi olduğu söylenilen karayolu yolculuğu nasıldır?
Bilindiği gibi ülkemiz büyük gelişmelere rağmen hâlâ karayolları ağının kısıtlı olduğu, yolların çok iyi olmadığı bir ülkedir. Özellikle trafik kazalarıyla ölümlerde ve yaralanmalarda hala Avrupa’nın lideri ve dünyanın da önde gelen ülkelerinden biriyiz. Dolayısıyla trafik kazaları açısından bir gebenin başına gelebilecek sorunlar karayollarında, uçaklara göre daha fazladır. Özellikle şunu vurgulamalıyım ki, trafik kazaları gebeleri, gebe olmayanlara göre daha fazla etkiler. Ani bir duruş veya araç çarpışmasında gebenin, aldığı darbe yüzünden daha çok kanaması ve bebeği ile ilgili rahim içi kanamalara daha çok rastlanması ve bu yüzden kendi vücuduna bir şey olmasa da rahim içindeki bebeğin rahimden kopması, uçakla uçan bir gebenin başına gelebilecek sorunlardan çok daha fazladır. Karayollarında ne yazık ki, sürücü ne kadar dikkatli olursa olsun, karşı taraftan, arkadan veya yandan geçenlerin üzerinde bir kontrolümüz olmadığı için trafik kazaları hala karayolu yolculuğunda korkulu rüyamızdır.

Uçak yolculuğu yapacak anne adaylarına öneriler…
* Önce kendi doktorlarıyla görüşüp, mutlaka izin almalıdırlar ve bunu özellikle kâğıt ile almalıdırlar ki, uçağa binerken bir sorunla karşılaşmasınlar.
* Uçağa binişte rahat ve gevşek elbiseler giyinmelidirler. Dar bluejean, sıkı montlar giyinmemeli, daha çok etek, eşofman tarzı rahat giysiler kullanılmalıdır.
* Çorap giyilecek ise bunun basınçsız çorap olmasında fayda var. Ayakkabı özellikle çok rahat olmalı hatta mümkünse ayakkabı çıkarılarak erkek çorabı giyilmelidir.
* Uzun yolculuklarda gebelerde bel ağrısına daha sık rastlandığı için bel arkasına küçük bir yastık konulmalı hatta boyun da küçük bir boyunlukla desteklenmelidir.
* Uçakta bol sıvı alınmalı, alkol, kahve ve kafeinli içeceklerden sakınılmalıdır.
* Sık sık ayağa kalkıp, koridor boyunca yürünmelidir.
* Uçakta, broşürdeki exersizleri sık sık yapmakta fayda vardır.
* Emniyet kemeri uçuş boyunca takılmalıdır ve kemer karındaki şişliğin üzerinden değil altından kasıklardan geçirilmelidir.
* Uçakta bacak bacak üstüne atmamak, yine alt bacaklarında kan dolaşımı açısından faydalı olacaktır.
* Gebeler mümkün olduğu kadar ‘exit’ kapısı önündeki nispeten daha geniş koltuklarda oturmalıdır.