Sandıktan '6. cumhuriyet' çıkabilir/ 11 nisan

[Nǿ ŦΞДЯ™]

Fransızlar, ilk turu 22 Nisan'da yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçiminde yeni bir cumhuriyeti de oylamış olacak. Seçime katılan on iki adayın tamamı, anayasal reform sözü verirken yedi aday, ülkenin yaşadığı yönetim krizinden kurtulabilmesi için altıncı cumhuriyete geçilmesini çözüm olarak sunuyor.

Bu adaylardan ikisi, cumhurbaşkanlığı yarışını önde ***üren Sosyalist Segolene Royal ve merkez sağın parlayan yıldızı Fransa Demokrasi Birliği Başkanı François Bayrou. Bu iki adaydan birinin Elysee Sarayı'na çıkması durumunda Fransa'da, General De Gaulle'ün 1958'de kurduğu Beşinci Cumhuriyet büyük ihtimalle tarihe karışacak. Fransızlar, 1792'de kurdukları ilk cumhuriyetin ardından iki asır sonra yeni bir cumhuriyetle tanışacak. Adayların farklı altıncı cumhuriyet projelerinin ortak özelliği ise meclisin sistem içerisindeki ağırlığının artırılması ve yerinin sağlamlaştırılması.

Fransa'nın içeride ve dışarıda zor günler yaşadığı bir dönemde, De Gaulle'ün istekleri doğrultusunda hazırlanan beşinci cumhuriyet anayasası, cumhurbaşkanına geniş haklar tanıyor. Halkın oyuyla göreve gelen cumhurbaşkanı; hükümeti atıyor, bakanlar kuruluna başkanlık ediyor, meclisi feshedebiliyor, kendisine özel saklı alanlar olan dış politika ve savunma politikalarında Fransa'yı temsil ediyor. Buna karşın siyasi ve hukuki olarak hiçbir sorumluluğu bulunmuyor. Hükümetin de kendi siyasi kanadından olması halinde, bu yetkiler daha da genişlerken, normalde 'yarı başkanlık' olarak adlandırılan sistem neredeyse başkanlık rejimine dönüşüyor. Cumhurbaşkanı, istediği kişiyi başbakan ya da bakan olarak atayabiliyor. Devletin iç ve dış bütün politikalarını belirleyebiliyor. Sistemin en çok eleştirilen yönü hükümetin ve özellikle parlamentonun, milleti temsil etmesine rağmen siyasi sorumluluğu bulunmayan cumhurbaşkanı karşısında ağırlığının olmaması.

Segolene Royal, "cumhurbaşkanının iktidar kullanımının monarşik yönünün azaltılması için her şeyin yapılması gerektiğini" belirterek parlamentonun özellikle dış politika ve askerî konulardaki kararlara katılması gerektiğini savunuyor. Sosyalist aday, diğer yandan cumhurbaşkanının geniş atama yetkilerine çatıyor. "Bağımsız devlet kurumlarının üyelerini atama cumhurbaşkanının mı, parlamentonun mu işi?" diyerek cumhurbaşkanının atama yetkilerinin sınırlandırılmasını isteyen Royal, örneğin cumhurbaşkanının Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'na başkanlık etmesine karşı çıkıyor.

Royal kazanırsa bu yıl referanduma sunacak

Anayasal reformları içeren "yeni cumhuriyet" projesini, "parlamenter, sosyal, katılımcı ve bölgesel demokrasi (ademi merkeziyetçilik ve bölgeselleşme reformu)" şeklinde dört ayak üzerine oturtan Royal, seçimi kazanması halinde altıncı cumhuriyet projesini sonbaharda referanduma sunacağını açıkladı.

Altıncı cumhuriyet fikrini uzun süredir seslendiren François Bayrou da, hükümetin ve cumhurbaşkanının görev alanlarının yeniden tanımlanması gerektiğini ileri sürerek özellikle parlamentonun sistem içerisindeki yerinin teslim edilmesini istiyor. Bayrou, "parlamentonun görüşmesinin bile yasak olduğu" konuların varlığına dikkat çekerek bunların kaldırılmasını talep ederken örnek olarak Türkiye'nin AB üyeliğine ilişkin kararı veriyor. Güçlü bir parlamento isteyen muhafazakâr aday diğer yandan, "halkın güvenini verdiği ve kaptan olarak seçtiği" cumhurbaşkanının ülke politikasını belirlemesi ve yürütmesi gerektiğini savunarak cumhurbaşkanının yetkilerinin korunmasını ve hatta artırılmasını talep ediyor. Bayrou'ya göre, başbakan sadece "organize ve koordine eden bir birinci bakan" olmalı, Fransa'yı cumhurbaşkanı yönetmeli. Bayrou, ayrıca yeterince demokratik olmadığı gerekçesiyle iki turlu çoğunluk esasına dayalı milletvekili seçim sisteminin değiştirilmesini önererek bunun yerine nisbi temsil sisteminin getirilmesini istiyor.

Elysee yarışının favori adayı Nicolas Sarkozy ise rakiplerinin altıncı cumhuriyet talebine karşı çıkarak yapılacak bazı değişikliklerin yeni bir anayasa yapmadan düzenlemelerle gerçekleştirilmesini savunuyor. "Haftanın beş sabahı anayasayı değiştirmeyi arzu etmek bir Fransız hastalığı." diyerek Royal ve Bayrou'yu eleştiren Sarkozy, Fransa'nın sorununun kurumları değil işsizlik, eğitim ve uyum olduğunu kaydediyor. Sarkozy, Royal'ın altıncı cumhuriyet projesinin ülkeyi, siyasal istikrarsızlıkların hakim olduğu dördüncü cumhuriyet dönemine ***üreceğini ileri sürüyor. İkinci turu 6 Mayıs'ta yapılacak olan seçimlerden ya Fransa'nın beşinci cumhuriyetinin altıncı başkanı ya da altıncı cumhuriyetinin ilk başkanı çıkacak.

Gündemde iki senaryo var

LH2 isimli kamuoyu şirketi tarafından yapılan son kamuoyu araştırmasına göre üç adayın oy oranı şöyle: Sarkozy (28), Royal (24), Bayrou (18). Elysee Sarayı'na kimin çıkacağını, ikinci tura çıkacak adayların isimleri belirleyecek. İlk senaryo, yarışı önde ***üren Sarkozy ve Royal'ın çıkması. Şimdiye kadar yapılan kamuoyu anketleri, bu durumda Sarkozy'nin zorlanmadan cumhurbaşkanı olacağını gösteriyor. İkinci bir ihtimal ise Sarkozy'nin karşısına "Milli Birlik" hükümeti çağrısı yapan Bayrou'nun çıkması. Bu durumda ise sağın bir kısmının yanında solun oylarını toplayacak olan Bayrou'nun Elysee Sarayı'nın yeni "kiracısı" olması bekleniyor. Le Pen, ikinci tura çıkacağından emin açıklamalar yapsa da beş yıl evvelki senaryonun tekrarlanması zor gözüküyor. Aşırı sağcı Le Pen, 2002'de Sosyalistlerin adayı Başbakan Lionel Jospin'i geride bırakarak ikinci tura çıkmış ve "siyasi depreme" yol açmıştı. Anketlerin yüzde 40'larda gösterdiği kararsızların oylarının sonucu belirleyeceği yorumları yapılıyor.