Morötesi (ultraviyole) ışınları ile Deri Etkileşimleri

[KoJiRo]

Derimiz morötesi ışınlara karşı bir savunma mekanizması olarak, melanin adı verilen koyu renkli bir pigment üretir. Tendeki bu koyulaşma güneş yanıklarına karşı, 2 ile 4 arasında bir koruma faktörü sağlar. Fakat bu mekanizma uzun süre morötesi ışınlara maruz bırakılan bir cilt için yeterli korumayı sağlamaz ve cilt kanseri riski artmış olur. Görüntü olarak bronz bir ten bizlere cazip gelebilir. Oysa ki, bronzluk cildimizin zarar gördüğünü ve korunmak için gereken mekanizmayı çalıştırdığını anlatan bir işaretten başka birşey değildir.

İki çeşit bronzlaşma vardır. Anında oluşan pigment koyulaşması, deride zaten bulunan melanin pigmentinin morötesi ışınlar sonucu koyulaşmasıdır. Bu durum, güneşte kalmaya devam edilmediği sürece, birkaç saat içinde yok olur. Uzun süreli bronzlaşma ise yaklaşık üç günlük bir periyotta meydana gelir ve yeni melanin pigmentlerinin oluşumuyla sonuçlanır. Bu pigmentler üst deriye düzenli biçimde dağılır. Sonuçta bronzluk haftalar sürer.

Güneş yanıkları ise yüksek miktarda morötesi ışına maruz kalındığı zaman üst deri hücrelerinin ölmesiyle ve ölmeyen hücrelerin de zarar görmesiyle oluşur. En hafif biçiminde, cildin kızardığı ve acıdığı görülür. Buna “erythema” denir. Bu durum ışınlara maruz kalındıktan hemen sonra oluşur ve 8 ile 24 saat arasında en yüksek seviyeye ulaşır. Birkaç gün içinde ise yok olur. Fakat ileri derecede güneş yanıklarında derinin su topladığına ve soyulduğuna rastlanır. Bu durum oldukça acı verici olmanın ötesinde geride morötesi ışınlara karşı çok daha zayıf olan bembeyaz bir deri bırakır.

Bazı insanlar morötesi ışınlara normalden fazla duyarlı olabilir. Bu insanların çok kısa süre güneşte kalmaları bile, vücudun ileri derecede güneş yanıklarına sebep olan alerjik reaksiyonlar göstermesiyle sonuçlanabilir. Bu insanlar çeşitli ilaçlar ve güneş kremleri kullanarak korunurlar.

Gereğinden fazla güneşte kalmak, çeşitli sebepler sonucu, deride kırışıklıkların oluşmasına ve yaşlanmanın hızlanmasıyla da sonuçlanabilir. Morötesi ışınlar derinin en dış katmanındaki hücrelerin çoğalmasına neden olur. Bu hücrelerin gitgide çoğalmasıyla epidermisin kalınlaştığı görülür. Derinin daha alt katmanlarına nüfuz eden morötesi ışınlar ise bağ dokusunu etkileyerek derinin esnekliğini kaybetmesine sebep olur. Kırışıklar ve kesecikler, genellikle bu esneklik kaybının sonucunda oluşur. Yaşlı insanlarda sıklıkla görülen koyu renkli lekeler ve benekler, fazla melanin üretiminden kaynaklanır. Tüm bunlara ek olarak güneş ışınları deriyi kurutur.