SALVADOR DALI (Figueras, 1904 - 1989)

[ÇaKıR-]

SALVADOR DALI (Figueras, 1904 - 1989)

İspanyol ressam. İlk resimleri, Madrid Güzel Sanatlar Akademisi'nde edindiği beceri ve çağdaş akımların, özellikle de "kübizm"in etkisini yansıtır. Ancak, "Lorca" ve "Bunuel"i (onlarla birlikte 1928'de Endülüs Köpeği, 1929'da da Altın Çağ filmlerin yaptı), ardından De Chirico, Miro, Magritte, Masson, Tanguy ve Ernst gibi ressamları tanıdıktan sonra titiz bir kuruluşa dayanan çok ustalıklı bir hezeyanı (sabuklama, saçmalama) yansıtan özgün resimler yapmaya başladı (Üzüntülü oyun, 1929; Özel Koleksiyon). Bu resimler Paris'i gerçeküstücü grup içinde ona seçkin bir yer sağladı. Freud'un kitaplarını okuyunca hezeyanlı fikir çağrışımlarının özgün yorumuna dayanan "eleştirel - paranoyak yöntem" araştırmalarını geliştirdi. (Lenin'in piyano üstünde altı görünüşü, 1931; Ulusal Modern Sanat Müzesi, PARİS), titiz bir göz aldatmacasına dayanan "ikili imgeler", şaşırtıcı başkalaşım ya da erimeler, karmaşık benzeşimler ya da milletinin Angelus'ü gibi yapıtlarının saplantılı yorumları işte böyle doğdu. Dali'nin hem kendisine, hem karısı Gala'ya (ölümü 1982), hem klasik ve akademik büyüklüğe, hem ahlaki ve siyasi düzene ve hem de paraya karşı gösterdiği, gitgide artan şaşırtıcı tatma eğilimi onu gerçeküstücülerin gözünden düşürdü. Gerçeküstücüler 1934'te Dali'nin ünü artarken onunla bozuştular. ABD'de (1940 - 1948), sonra da İspanya'da, dini resimden çeşitli görsel araştırmalara varan (Stereoskopik, Holografik, vb.) yapıtlar verdi.
Dali'nin hezeyanlı imgeleme gücü yalnız oymalarında ve Asamblaj'larında değil, mücevherlerinde de görülür. Kendisinin de "takılmaz" olarak nitelendirdiği bu mücevherler biçimlerin parçalanması ve simgelerin yan yana gelmesindeki şaşırtıcı kısaltmalar ile, gerçeküstücü bir dünya görüşünü dile getirirler: "Örümcek Ayaklı Fil" bir damla gözyaşının aktığı "Zamanın Gözü" ve bu gözün bebeğine yerleştirilmiş saat, ya da sözü ve dinlemeyi bir arada simgeleyen "Telefon - Kulak Küpeleri", New York'ta Alemany tarafından imal edilen Dali'nin mücevherleri koleksiyonu, 1958'de ABD'deki "Owen Cheatham Foundation" tarafından satın alındı.
Görünür kadın (1930), Akıl Dışının Fethi (1936), Narkissos'un Değişimi (1937), Salvador Dali'nin Gizli Yaşamı (1942), Büyü Sanatının 50 Sırrı (1942), Eski Modern Sanatın Boynuzluları (1956), Bir Dahinin Günlüğü (1964), Meissonier'ye Saygı (1968), gibi yazıları da Figueras'ta (Dali'nin kendisi tarafından düzenlenen "tiyatro - müze"), biri de ABD'de (Reynold Morse Kolleksiyonunu barındıran müze olmak üzere iki müze olarak toplanmıştır).