Alternatif Linux Dağıtımı: Linspire

[walsman07]

Linux bir seçim meselesidir derler. Gerçekten de ortalıkta kafa karıştıracak kadar çok Linux dağıtımına rastlayabilirsiniz; hatta kendiniz bile hazırlayabilirsiniz. Bu yazımızda bunlardan Linspire adlı dağıtıma gözatacağız. Microsoft ile girdiği bir çatışmayla ilgi çeken Linspire'ın ne olduğuyla ve tarihiyle giriş yapalım.

Önemli not: "Linux işletim sistemi", sürücülerle birlikte 40 MB civarında bir büyüklüğe sahip, Linux işletim sistemi çekirdeği üzerinde kurulmuş sistem anlamında kullanılır. Bu çekirdek etrafında hazırlanmış işletim sistemlerinin herbirine "Dağıtım" denir; yani "Linux 10.2 sürümü" diye birşey şu an için yok, X Linux dağıtımının Y sürümü diyebiliyorsunuz.

Linspire, kolay kullanımı öncelikli olarak amaçlayan bir masaüstü Linux dağıtımı. İnternet Paketinden Ofis ortamına, görüntü/müzik yazılımlarına, masaüstündeki bir bilgisayarda olmasını isteyebileceğiniz herşeyin, Linspire'da olmasına, daha da önemlisi, bunların kolay kullanılabilir olmasına çalışılmış. Önceleri, herhalde Windows kullanıcılarının geçişini kolaylaştırmak amacıyla, zaten kolay kullanım adına Windows'u andıran ögeler taşıyan dağıtımın adı LindowsOS (Lindows) koyulmuştu, ama Microsoft bu konuda bir dava açtı. İlginç bir şekilde, bir yargıç Microsoft'un iddialarını düşürünce, Microsoft, kendi açtığı davada, Lindows ile uzlaşmaya gitmek durumunda kaldı. Bu anlaşma çerçevesinde 24 milyon dolar civarında bir ödeme yaptı ve Lindows, adını Linspire'a çevirdi.

Eski Linux'çular arasında pek populer olmayan, hatta Linux dağıtımı bile sayılmayan Linspire, Açık Kaynak yazılımı destekleyen bir politika izliyor. Mozilla'nın bileşeni -ve bu yazının hazırlandığı editör- olan Nvu, Gaim, kde-apps.org sadece birkaç örnek. Eleştirilerse birkaç noktada toplanıyor; kullanımın "aşırı basit" olması ve sistemini kendisi ayarlamak isteyenlerin düşünülmemesi, Debian tabanlı bir dağıtım için para istenmesi gibi. Ancak Linspire'ın odağının tamamen farklı bir yerde olduğunu gözönünde bulundurmak gerek.

Test sistemi
Hp-Compaq nx9005
AMD Mobile Athlon 2400+, 512KB L2 cache
ATI Mobility Radeon 320M, 128 MB paylaşımlı
512 MB DDR-SDRAM
15" TFT
30 GB 4200 rpm sabit disk
CDRW-DVD

Kurulum ve İlk Kullanım

Normalde bir Linux incelemesinde "Kurulum" için ayrı bir başlık düşünülebilirdi, ama Linspire için bu geçerli değil. Kurulum birkaç tıklama ve birkaç tuşa basmayla tamamlanıyor; seçmeniz gereken neredeyse hiçbirşey yok. Tabi diğer taraftan bakarsanız bu, seçebileceğiniz birşey olmadığı anlamına da geliyor; CD'de gelen tüm paketler kurulacak. Basitlik adına, çok önemli kabul edilen bir özellik de kaybolmuş, veya saklanmış: Disk bölümleme aracı. Linspire'ın nereye kurulacağı ile ilgili kısımda iki seçenek var, diskin tamamını Linspire kurmaya ayırmak veya bir yer göstermek. Eğer bölümlendirme yapmanız gerekiyorsa veya özel amaçlar için bölümler oluşturmayı düşünüyorsanız, vazgeçin. Bir tek, kök dizin, yani Linspire kurulum dizininin dosya sistemini belirlemek ilginizi çekebilir; son derece hızlı reiser4 seçeneği verilmiş. Unutmayın ki çok hızlı olmasına rağmen reiser4 henüz Linux çekirdeğine dahil edilmedi.

Kurulum bir süre sonra sorunsuz bir şekilde tamamlandı. Öncelikle bir root şifresi girmeniz isteniyor(root, Unix/Linux sistemlerin en yetkili kullanıcısıdır). Linspire'da root yerine Administrator denmesi dikkat çekici. Sisteme girdikten sonra diğer kullanıcıları oluşturuyorsunuz.

Eğer diskinizde Windows varsa -ki olasıdır- Linspire açılışa eklediği menude bunu gösteriyor. Bu menu sistem içinden değiştirilemiyor, yani son sıraya -kuşkusuz varsayılan değil- yerleştirilen Windows, sistemin içinden ilk sıraya taşınamıyor. Görece deneyimli bir Linux kullanıcısıysanız komut satırından (kabuk) bunu değiştirebilirsiniz. Menudeki Linspire seçeneğini seçtiğinizde, bir ilerleme çubuğu içeren ilk açılış ekranı sizi karşılıyor. Arka planda neler olup bittiğini görmek isterseniz, Esc tuşuna basmanız yeterli; ama bizce görmek istemezsiniz. Linspire açılışı, test ettiğimiz sistemde 2 dakikadan uzun sürüyor. Belki bir ilerleme yapılabilir ama yeni kurulum böyle.




Sistem açıldıktan sonra, herhangi bir ayar değiştirmeden root/Administrator olarak girip, pclabs adında bir kullanıcı oluşturduk. Linux dünyasında önerilen, hatta zorlanan bir davranış olmasına rağmen, Linspire, root olarak kullanıma karşı pek caydırıcı davranmıyor. pclabs adlı kullanıcımızın, yanında Linux bilen bir arkadaşı olan, ama yine de Linux ile yeni tanışmış bir kullanıcı olduğunu varsayın. Birazdan sistemde keşfe çıkacak, ve olur da Linspire içinde gereken bilgiye ulaşamazsa, yanındaki arkadaşına soracak.

Masaüstüne Giriyor
Kullanıcımız sisteme giriş yaptığında onu, ayar yapmaya yarayan bir sihirbaz karşılıyor. Sırayla, lisans anlaşmasını kabul etmesini, sistem sesini ayarlamasını, isterse bazı gelişmiş ayarlar yapmasını sağlayıp devreden çıkıyor, ve bir ekranı bir yardımcıya bırakıyor; aşağıdaki gibi.



Linspire'ın en güçlü noktalarından biriyle bu şekilde tanışıyoruz. Kullanım kolaylığı düşünülerek hazırlandığını her haliyle belli eden Linspire, bir kısmı aynı zamanda sesli olan bu yardımcılar ile kendini kullanıcıya tanıtmaya başlıyor. Temel kullanım bilgileri, internette gezmek veya bazı ayarları yapmak ile ilgili bilgiler burada basitçe anlatılıyor. Sağ üst taraftaki çarpı işaretine tıklarsanız buradan çıkıp, masaüstüne düşüyorsunuz.



Eğer tekrar bilgi almak isterseniz, masaüstünde "How-To Tutorials" simgesini çift tıklamanız yeterli. Ayrıca "Hızlı Başlat" yerinde, yani şu "Başlat" butonuna benzeyen, "Launch" butonunun yanındaki alanda bulunan can yeleği simgesi de fena durmuyor.

Masaüstü, genel görünüm açısından KDE olduğunu hissettiriyor. Program isimleri ve görüntüleri bütün oluşturması amacıyla değiştirilmiş; Instant Messaging simgesi Gaim adlı mesajlaşma yazılımı, Web Browser (Internet Suite) ise Mozilla'dan başkası değil. Standart KDE arabirimini gören Windows kullanıcıları bile Windows'a benzediğini söylerken, Linspire'ın arabirimi neredeyse biraz farklılaştırılmış Windows gibi görünüyor. My Computer, My Documents gibi simgeler de bu hissi güçlendiriyor. İngilizce arabirimden ve bunu Türkçe'ye dönüştürme çabasından bahsetmeden önce Başlat, pardon, Launch menusune bir gözatalım.



Bu menude üç bölüm göze çarpıyor. En üsttekinde, son zamanlarda çalıştırdığınız programların bir listesi var; tekrar çalıştırmak isteyebileceğini düşünülerek tutuluyor. Bir altındaki bölümde Run Programs, adından tahmin edilebileceği gibi sistemde kurulu programlara gidiyor. Arama işlevine veya son zamanlarda açılan belgelere de buradan ulaşılabiliyor. Üçüncü bölüm ise Bilgisayar (Computer) adını taşıyor. Gözümüze çarpan "Settings" girdisinde, Control Center var. "İsmine bakılırsa iyi birşey olsa gerek" diyoruz ve giriyoruz.



KDE kontrol merkeziyle aynı görüntüye sahip bu merkezde sistem genelinde ayar yapmak mümkün. Basitlik amacı güdülerek bazı özellikler saklanmış. Hazır gelmişken, şu arabirimi Türkçe yapmaya çalışalım. Aradığımız şey "Regional & Accessibility" altında gibi görünüyor.



Ama yok. İnternette ufak bir arama sonucunda, Linux bilen arkadaşından yardım almadığı sürece, taze kullanıcımızın dil/çeviri desteğini kurmak için biraz uğraşması gerektiği sonucuna ulaşıyoruz. Birazdan bunu da keşfedecek. Hazır gelmişken, seçili ögenin hemen altındaki Keyboard Layout'ta Türkçe klavye dizilişini seçmek iyi olur ama; zira standart olarak sınırlı dil desteğiyle, İngilizce klavyeye hazır gelen Linspire, Amerikan İngilizcesi klavye dizilişine ayarlı ve ç, ş, ö gibi harfler yerlerinde değil. Keyboard Layout'u Türkçe yapmak bu sorunu çözüyor.

[walsman07]

Launch menusundeki bir sonraki ilginç girdi, doğal olarak "Run Programs". Burada, sistemle birlikte kurulan yazılım, kategorilere ayrılmış olarak veriliyor. "Kutudan çıktığı haliyle" hemen hemen herşeyi yapmak mümkün; en çok sorun çıkaranlardan video oynatma bile, yerel ağdan yapmak dahil çalışıyor. Burada MS Windows'tan üstün olduğu düşünülebilecek bir özelliği görüyoruz; Windows kurduğunuzda elinizde bir işletim sistemi, internet tarayıcı, basit bir e-posta istemcisi gibi araçlar oluyor; ofis yazılımınızı, kod çözücülerinizi, ve ihtiyaç duyabileceğiniz pekçok yazılımı sonradan kurmanız gerekiyor, bunların da bir kısmı ücretli. Linspire'da kurulumdan itibaren bundan fazlasına sahipsiniz. Aşağıdaki ekran görüntüsünde bir video oynatıcı (Mplayer), müzik için Lsongs, e-posta istemcisi ve CD/DVD yazmak için K3B görülüyor. Hemen arkasında da bazı programlar ve ne işe yaradığıyla ilgili bir listemiz var.



Program Adı - İşlevi

K3B CD/DVD yazmak

Lsongs MP3 ve başka biçimde ses

Lassist Takvim,adres defteri gibi uygulamalar

OpenOffice Ofis paketi

Instant Messenger MSN, ICQ gibi ağlar için istemci, ses özelliği de var.

E-mail Elektronik posta istemcisi

KPlayer Video oynatıcı; DivX, DVD v.s. oynatabiliyor

KGhostView PDF gösterici

LPhoto Fotograf albümü

Desktop Sharing Uzak masaüstü bağlantısı

KFax Faks yazılımı

Nvu Web tasarım aracı

Ksnapshot Masaüstü görüntü yakalama aracı

SurfSafe Pornografik siteler vs. için kontrol aracı

VirusSafe Antivirüs yazılımı


Peki, daha fazlasını isterseniz ne yapmalısınız? Burada Linspire'ın göstermek için can attığı teknolojisi ön plana çıkıyor: Click 'N Run (CNR). CNR, Linspire'ın program depolarıyla bağlantılı olan paket yönetim teknolojisi diyebiliriz. Son kullanıcının tek yapması gereken, istediği programı kendi içinden bulup kurulması için bir tıklama yapması. Bundan sonrasını CNR kendisi hallediyor. Aşağıda CNR'ı işbaşında görebilirsiniz.



Ancak burada bir sorun oluyor. CNR bir üyelik sistemi. Yıllık belli bir ücret ödeyerek faydalanabiliyorsunuz. Ücret çok yüksek değil, ve aslında, hiçbirşeyle ilgilenmeden böyle bir hizmeti almak için ödenebilir düzeyde. CNR aynı zamanda ücretli yazılım da sunuyor, ve CNR üyeleri için bu yazılımlar indirimli sunuluyor. Üzülerek görüyoruz ki; arabirimimizi Türkçe yapmaya yarayan paketi indirmek için de CNR üyesi olmamız gerekiyor. Oysa dil seçimi ücretsiz olmalıydı.

Donanım Desteği
Linspire, bu sürümünde Linux-2.6 serisinden bir çekirdekle geliyor. Genel olarak donanım desteği başarılı; test sistemimizde tanıyamadığı tek donanım modem oldu; ki aygıt Winmodem tabir edilenlerden olduğu için normal. Bunu aşmak için ya çokça uğraşmak, ya da linmodem sürücüleri satın almak gerekiyor.

Bunun dışında rahatsız edici bir nokta daha vardı; mobil Athlon işlemcimizin hızıyla ilgili bir ayar yapamıyoruz. Linux bilen biri için rahatlıkla aşılabilir bir durum, ama ilk kez kullanan insanları hedefleyen bir dağıtım için, komut satırını, çekirdeği ilgilendiren işlem sözkonusu bile olmamalı.

Linspire kurulduktan sonra sabit disk bölümlerimizi otomatik tanıdı. Kurduğumuz ikinci bir bilgisayarın SATA diski de sorunsuz bir şekilde tanındı ve bölümler otomatik olarak bağlandı. NTFS yazma desteği normalde yok; FAT32 kullanılabiliyor.

USB diskleri tanıma konusunda sorunu olmadığını düşünebiliriz, MSI'ın MP3 çalarını ve bir Apple iPod'u taktığımız anda tanıyıp masaüstüne kısayollarını yerleştirdi.



Linspire kurmak isterseniz, yine de kurmadan önce donanım uyumluluk listesine bakmakta fayda var; hele ki dizüstü kullanıcısıysanız.

bu adresten donanım uyumluluk listesini gözden geçirebilirsiniz:
http://www.linspire.com/linspire_har...patibility.php

[walsman07]

Bir kullanıcının gün içinde yapabileceği işlemleri tekrarlamak için sistemi açıyoruz. Açılışın yavaşlığı konusuna hiç girmeyelim. Sistem açıldıktan sonra, internetle başlayalım.



Internet tarayıcı olarak tanıdık Mozilla geliyor demiştik. Mozilla'nın hayatı kolaylaştıran özellikleri de tabi ki Linspire'da yerini alıyor; ama İngilizce temelli olarak. Ekran görüntümüzde anında mesajlaşma yazılımını da görüyorsunuz; değiştirilmiş bir Gaim. Bu araçla aynı anda birden fazla MSN, ICQ gibi hesaplarınızı kullanabiliyorsunuz. Bir sesli mesajlaşma hizmeti de dahil edilmiş ama şu an için ne kadar kullanışlı tartışılır.

Mozilla bileşeni olarak elektronik posta istemcisi de mevcut. Daha önceden de kullanılan ve başarılı bulunan bu bileşenle, haber listelerini kullanmak mümkün; ancak RSS desteği kaybolmuş. Aşağıda üç adet e-posta hesabını denetlemesi görülüyor.




Çalışırken müzik dinlemek isterseniz Lsongs bileşenini kullanıyorsunuz. Daha populer MP3 çalıcı XMMS Linspire'da yok; daha işlevli -ve daha karmaşık- Lsongs, sadece şarkıları çalmak değil, radyo dinlemek, başka araçlarla paylaşmak, ortam kitaplıkları oluşturmak gibi olanaklar da sunuyor. Bu da yine yavaş açılış olarak geri dönüyor. Video oynatıcı ise MPlayer. Windows Media, DivX, quicktime gibi Linux için genellikle ekstra kod çözücü gerektiren biçimlerin hepsini okuduğu gibi, internet tarayıcı içinde eklentileri de ayarlı geliyor. Ofis işleri için OpenOffice.org hazır; ama 1.1.3 sürümü. 2.0 sürümü çıktığına göre, onu kullanmak isteyeceksiniz.



Windows ağları konusunda ise sorunlar yaşadık. İlk iki gün pürüzsüz işleyen Windows ağımız, incelemenin bittiği gece, paylaşıma girmek için şifre istemeye başladı. İşin ilginci, girdiğimiz kullanıcı adı-şifre kombinasyonlarını kabul etmedi. Eski deneyimlerimiz, bunun daha büyük olasılıkla Windows ağı dengesizliği olabileceğini söylüyor.

Ekran görüntülerinde dikkat ederseniz görev çubuğu ve panel fazlaca kalabalık gözüküyor. Simge boyutları daha iyi ayarlanabilirmiş.

Eksi puan bölümü
Kolay kurulum ve kullanımı, yanında gelen programlar, donanım desteği ve görünüş gibi ölçütlerde genel olarak beğenimizi kazanan Linspire'ın, bu artı puanları almak için feda ettiği yönleri de yok değil. Kısaca bunlara bakalım.

En büyük sorunu yavaşlık gibi gözüküyor. Bir dizüstü bilgisayarda yaptığımız inceleme bunu iyice ortaya çıkardı; sabit diskimiz standart masaüstü sistemlerdeki sabit disklerden çok daha düşük hızlarda. Açılış saatler sürüyor gibi, sistem açıldıktan sonra ise görece hızlı davranıyor. Yine de programların ilk açılışı uzun sürüyor. Bir kere açıldıktan sonra, takip eden çalıştırmalarınızda hızlı açılarak telafi ediyorlar.

Pekçok Linux dağıtımının aksine, Linspire sistemi kurcalamanızı pek istemiyor. Sistemi kurcalamayı zaten istemeyecek kullanıcıları hedefleyen bir dağıtım olduğunu düşünürsek bu sorun değil, ama bu durum Linspire'ın daha geniş bir kullanıcı tabanına sahip olmasını çeşitli yönlerden etkiliyor. Program derlemek için gerekli alet edevat kurulu gelmedi, bu yüzden sistemimize uygun -yani aynı zamanda sistemi hızlandıracak- çekirdek derleyemedik. Internetten indirip kurmak seçeneği işi biraz karmaşıklaştırıyordu, o yüzden düşünmedik; bu kadar basit olmaya çalışmayan dağıtımlarda bile çekirdek derlemek daha kolay.

Dizüstü sisteminize kuracaksanız önce donanım uyumluluk listesine bir bakmanızı öneriyoruz. Intel tabanlı bir dizüstü sisteminiz varsa çok büyük ihtimalle sorun yaşamazsınız, ama bizim durumumuzda işlemci sürekli en yüksek hızında çalışıyordu, herhangi bir pil testi yapmamamıza rağmen, sürekli çalışan işlemci fanı pil ömrü konusunda pek umutlanmamamız gerektiğini fısıldıyor.

CNR konusu da iki taraflı. Ücretsiz yazılımı kurmak için ücret aldıkları düşünülünce kötü gibi geliyor, ama aslında yazılım için değil, o yazılımı kurmak için ücret alıyorlar. Eksi puan, kullanıcıyı sanki kendi ellerindeki yazılıma mahkum etmiş gibi olmaları. Depolarında binlerce yazılım başlığı var ama biraz daha kontrol isteyen kullanıcı için CNR çok da çekici değil (İpucu: Debian tabanlı olduğu için, elinizdeki .deb paketini "dpkg -i paket_adi.deb" komutuyla kurabilirsiniz, yalnız birebir uyumlu olmayabilir).

Sonuç

Hedeflediği kullanıcı tabanı ve getirdiklerini düşününce, Linspire hoş bir seçenek gibi duruyor. Kullanımı son derece kolay, yeteri kadar işi otomatik halledebiliyor, arabirim görünüş açısından oldukça güzel, ama yavaşlığı ve program kurulum mantığı açısından çekici gelmeyebilir. Önerebileceğimiz kullanıcılar, sistemin altyapısıyla ilgilenme ihtiyacı hiç hissetmeyen, biraz Mac görüp hoşlanmış, virüs gibi dertlerden uzaklaşmak isteyen insanlar. Masaüstü kullanımı için hazır, ve dik öğrenme eğrisiyle, kısa sürede hayatınızı kolaylaştırmaya aday. Sistemin altyapısıyla iyi ilişkiler içindeki kullanıcılar, öğrenme amacı güdenler ve gerçekten Linux deneyimi yaşamak isteyenler ise en azından RedHat-SuSE-Ubuntu ve benzerlerine yönelmeli. Sunucu gibi daha profesyonel işlerle ilgilenenlerin, adını duymak dışında yapmaları gereken hiçbirşey yok diyebiliriz.