Vektörler ve Kuvvet

[ÇaKıR-]

Fizikte kullanılan büyüklükler genel özellikleri bakımından skaler ve vektörel büyüklükler olmak üzere ikiye ayrılırlar.

a) Skaler büyüklükler: Sayısal büyüklüğü ve birimi verildiğinde, tam olarak anlam kazanan büyüklüklere skaler büyüklükler denir. Zaman, kütle, hacim, sıcaklık...vb.

b) Vektörel büyüklükler: Sayısal büyüklüğü ve birimi yanında doğrultu ve yönü de verildiğinde tam olarak anlam kazanan büyüklüklere vektörel büyüklükler denir. Hız, kuvvet, ivme, ağırlık...vb.

VEKTÖRLERİN BİLEŞKESİ

1. Paralel kenar kuralı: Paralel kenar kuralında vektörlerin doğrultu ve yönleri değiştirilmeden başlangıçları aynı noktaya getirilir, elde edilen paralel kenarın köşegeni bileşke vektörü verir.

2. Ucuca ekleme kuralı: Bu kurala göre vektörlerin doğrultu ve yönleri değişmemek kaydıyla birinin bitiş noktası diğerinin başlangıç noktasına kaydırılarak ucuca eklenir. İlk başlangıcı son bitişe birleştiren vektör bileşke vektörü verir.



(Vektörlerin farkı alınırken çıkarılan vektörler şiddet ve doğrultuları değiştirilmeden ters çevrilerek yukarıdaki yöntemlerden biriyle bileşke vektör bulunur.)

VEKTÖRLERİN BİLEŞENLERİNE AYRILMASI

Şekildeki gibi yatayla (x-ekseni) a açısı yapan bir vektörü dik bileşenlerine ayırabiliriz.



KUVVET Cisimler üzerinde hareket ve şekil değişikliği yapan etkiye kuvvet denir (görünebilir bir şekil değişikliği olmayabilir). Kuvvet; duran bir cismi harekete geçirebilir, durdurabilir, hızını ve yönünü değiştirebilir. Cisimlerin şekli üzerinde geçici veya kalıcı değişiklikler meydana getirebilir.

Kuvvet F ile gösterilir, vektörel bir büyüklüktür.

Birimi:

MKS birim sisteminde newton (N) veya kg.m/s2‘dir.

cgs birim sisteminde dyn veya g·cm/s2’dir.

Kuvvet ölçen aletlere dinamometre denir. Bu aletler yayların esneme özelliğinden faydalanılarak yapılırlar. Bir yayın uzaması esneklik sınırı aşılmamak koşuluyla kuvvetle doru orantılıdır. Esneklik sınırı aşıldığında ise yayın esneme özelliği bozulur