Ozanların Hayatı

[jockeя]

Aşık Beyhani

Bülbülden öğrenmiş gülü Garibim beklerim yolu
İncitme Beyhani kulu Vur sineme öldür beni


Beyhani Erzincan´ın Çayırlı ilçesine bağlı Eski Esperek, yeni adıyla Verimli köyündendir. 1933 yılında bu köye çok yakın Gamga köyünde doğdu. Babası Hüseyin, anası İbrahim kızı Gülizar´dır. Beyhani´nin asıl adı İbrahim´dir. çocukların en büyüğüdür. Sırasıyla ana baba bir Ziynet, Hüseyin, Ahmet ve ana ayrı Ali Hıdır adlı dört kardeşi vardır. Ana Gülizar, ozan gönüllü doğuşlu deyişleri olan sesi güzel bir anadır. Denebilir ki, Beyhani özelliğini anasından almıştır. Beyhani okumayı, ilmi, Kur´an-ı köylerindeki alimlerden İsmail Efendi ve Cafer Ağa´dan öğrenmiştir.
Beyhanilerin köyüne o dönemlerde sık sık gezici ozanlar gelmekte imiş. Bu ozanlardan en çok ildeşi ve tanıdığı Davut Sulari´ye ısınmıştır. Bir de aynı köyden olan Nişani adlı ozana yakınlaşmıştır. Beyhani´nin ilk saz ustası çok güzel kabak kemençe ve bağlama çalan amcası Rıza Efendi´dir. Sazda ustalaşması Davut Sulari ile olur. Beyhani 14 yaşında iken babası, yanına iki ozan katar, birlikte Suriye, İran ve Irak´ı dolaşırlar. Aç-susuz kalarak 9 gün yalnız hurma ile geçinirler. 2 yıl sonra döndüklerinde, Beyhani gelişmiş, ağırlaşmış ve iyice ustalaşmıştır. Kendisine "nedir bu durum´´ denildiğinde ise şu cevabı vermektedir: ´´Aşıklık, bir dad-ı haktır, bakmayın gerisine´´.

1954 yılında halasının kızı Aslı ile evlenmiştir. Bu evlilikten Kenan, Selvi, Nazlı ve Nazan adlı 4 çocuğu vardır. 1956 yılında askere gider. 1960´dan sonra da İstanbul´a yerleşir. Beyhani sağlığında sık sık Hacı Bektaş ve Pir Sultan Abdal *******ine katılırdı. 1971 yılında mafsal romatizması teşhisi ile Şişli Etfal Hastahanesine yatırılır. Ağrılarının dinmemesi üzerine kaplıcalara girer, köyüne gider, geri döner, fakat ağrıları hala dinmemiştir. Bu kez Amerikan Hastahanesine yatırılır. Böbrek üremesi olduğu anlaşılmıştır.
17 Ağustos 1971´ de 38 yaşında iken ölür. Mezarı Kağıthane´de dir.

[jockeя]

Aşık Daimi

Daimi´yem Her Can Ermez Bu Sırra,
Gerçek Aşık Olan Erer O Nûra.
Yusuf Sabır İle Vardı Mısır’a,
Bu Da Gelir Bu Da Geçer Ağlama.


Aşık Daimi 1932 yılında İstanbul´da doğdu, aslen Erzincan´ın Tercan ilçesindendir. Ali Babaoğullarından Baba Daimi, Birinci Dünya savaşı sıralarında İstanbul´a göç etmiştir. Aşık Dami´nin iki dedesi de saz şairiydi o nedenle saz çalmayı ve söylemeyi kolayca öğrendi. Bir süre sonra da kendi deyişlerini okumuştur. İstanbul´dan ayrılarak bir süre baba diyarında kalan aşık 1950 yılında evlendi iki kızı ile iki oğlu dünyaya geldi. 1962 yılında bir daha dönmemek üzere İstanbul´a yerleşti.

TRT Genel Müdürlüğü´nce açılan sınavı kazandı. O tarihten sonra kaşeli sanatçı olarak görevini sürdürdü. Zaman zaman yurtiçi ve yurtdışında konserler verdi. 17 Nisan 1983 tarihinde aramızdan ayrıldı. En çok bilinen eserleri: Ne ağlarsın, seherde bir bağa girdim, bir seher vaktinde..

[jockeя]

Aşık Dildari

Artvin´in Yukarı Hod (şimdiki adı Yukarı Maden) köyünde yaşadı. Yaşamına ilişkin ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır. Bazı deyişlerden yola çıkılarak Şamili´nin gençlik dönemlerinde Dildari´nin yaşlı bir saz şairi olduğu kabul edilmektedir. Buna göre 19. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı anlaşılmaktadır. Kevork Pamukciyan´ın Ermeni harflerle yazılmış Türkçe cönkten yaptığı derlemelerde de Dildari´ye ilişkin bilgi ve birkaç şiir örneği bulunmaktadır. Ayrıca 1884 yılında Artvin´in Hamamlı köyünde doğan ve 1. Dünya Savaşı (1914-1918) döneminde Zile´ye göçen ve orada öldüğü sanılan bir Dildari daha bulunmaktadır.

Bu Gece
Ela gözlüm vatanını terketmiş
Bahah neye varır halım bu gece
Bülbül idim dost bağına bakardım
El kopardı gonca gülüm bu gece

Dertlilikte beter oldum Kerem´den
Ah çekerim duman çıkmaz serimden
Ayırdılar beni güzel yarimden
Yetsin muradına alem bu gece

Der Dildari yanem ölene kadar
Böyle imiş bize nasip mukadder
Arzuhalim birer birer vasfeder
Viran oldu bülbül dilim bu gece

[jockeя]

Aşık Fedai

1930´da Artvin´in İşhalbir (şimdiki adı Kalburlu) köyünde doğdu. Asıl adı Ahmet Acar´dır. Aşıklık geleneğini babası Aşık Yanari´den öğrendi. Babasının ve halasının çocuklarının etkisiyle bağlama, ud ve cümbüş çalmaya başladı. İlk gençliğinden itibaren şiir yazmaktadır. Aynı dönemde yöredeki İdris adlı bir aşıkla yaptığı deyişmeden sonra Fedai mahlasını aldı. Askerdeyken sevdiği kızın başkasıyla evlendirilmesi üzerine köyünü terkederek Bursa´ya göçtü. Yaklaşık 9 yıl orada yaşadıktan sonra İstanbul´a yerleşerek 18 yıl değişik işlerde çalıştı. Bu dönemlerde yaşadığı ve karşılaştığı birçok olaya ilişkin şiir yazdı. Şiirlerinde genellikle özlem ve sevgi konularını işleyen Aşık Fedai, daha sonra Burgaz´a yerleşti.2001 yılında Bursa´da bir huzurevinde yaşamaya başladı.

Ağlarım
Sevdiğim güzeli benim bilirdim
Dün gece benden hep kaçtı ağlarım
Bilirdim ki gözü var imiş bende
Yüreğime yara açtı ağlarım

Oturup bir yerde yerleşecektik
Güzelce o yerde dirleşecektik
Gelmişti zamanı birleşecektik
Ayrılık önüme geçti ağlarım

Fedai yar için can feda eder
Sormazsınız yarsiz kalacak ne der
Ekim yirmi beşte askere gider
Yolum gurbet ele düştü ağlarım

[jockeя]

Aşık Figani

Artvin´in Hezor (şimdiki adı Hızarlı) köyünde yaşadı. 19. yüzyıl şairlerinden olduğu bilinen Figani´nin doğum ve ölüm tarihlerine ilişkin bilgi bulunmamaktadır. Kendi köylüsü olan Aşık Kahri´yi yetiştiren Figani´nin birkaç tanesi dışında kaynaklara aktarılmış eseri yoktur. Özellikle şiirlerinin bulunmaması, zaten sınırlı olan yaşamına ilişkin bilgileri daha da bilinmez kılan Figani´nin, yaklaşık 1810 yılında doğduğu ve 1850 öncesi bir tarihte öldüğü varsayılan Hodlu Saidi´ye yaptığı bir benzekten yolaçıkılarak 1800´lerin ilk yarısında yaşamış olabileceği düşünülebilir.

Nazar Kıldım
Gündüz hasret gece fikr ü hayalde
Gördüm o cananı düş nazar kıldım
Görmeseydi keşke gözlerim onu
Kaldırıp nikabın hoş nazar kıldım

Sevdiğim seyrana indi salındı
Al yanak üstüne yahşi hal indi
Bir of çektim kara bağrım delindi
Yoksul bağlarına yaş nazar kıldım

Kime arzedeyim yaman halimi
Felek kırdı kanadımı kolumu
Der Figani deremedim gülümü
Dostun bağlarına boş nazar kıldım

[jockeя]

Aşık Halil

1941 yılında Artvin´in Aşağı Hod (şimdiki adı Aşağı Maden) köyünde doğdu. Asıl adı Halil Halit Yıldırım´dır. Küçük yaşlardan itibaren halk şiiri ve aşıklık geleneğiyle ilgi duymaya başladı. Köyüne gelip giden ve yörede yaşayan birçok aşığın etkisi ve katkısıyla kendini geliştirdi. Şamili, Mahcubi gibi kendi köylüleri dışında Sümmani, Şenlik gibi Kuzeydoğu Anadolu aşıklıklarının türkülerini öğrendi. Bir süre köyünde muhtarlık da yapan Aşık Halil, hem bu dönemde karşılaştığı sorunları hem de başka birçok konuyu şiirlerinde dile getirdi.

Korkarım
Yelken açar deryalarda yüzerim
Dibi görülmeyen gölden korkarım
Coşkun ırmaklardan yüzer geçerim
Akar boz bulanık selden korkarım

İş yapmayıp cadde sokak dolaşan
Genç yaşında haylazlığa alışan
Düşünmeden vara yoğa konuşan
Terbiye görmemiş dilden korkarım

Gerçeği konuşur bu dilim susmaz
Namert rüzgar olsa kapımda esmez
Mert bir delikanlı yiğidi kesmez
Aslı bozuk olan kuldan korkarım

Ben Halil´im tatlı canım üzerim
Gece gündüz daim okur yazarım
Yıllar vardır dolaşırım gezerim
Dönüşü olmayan yoldan korkarım

[jockeя]

Aşık Hüdai

Gönül çalamazsan aşkın sazını Ne perdeye dokun ne teli incit
Eğer çekemezsen gülün nazını Ne dikene dokun ne gülü incit


1940 yılında Maraş’ ın Göksun ilçesinin Yoğunoluk köyünde doğdu. 11 yaşından itibaren irticalen şiir söylemeye başladı. Yaşlı ve usta aşıkların yanında kendisini yetiştirmiştir. Küçük yaşta babasını yitirir. Okumayı yazmayı birçokları gibi Hüdai de askerlikte öğrenir.

İki yıl Konya da yapılan aşıklar bayramına katıldı. 1968 yılında şiir dalında birinci olarak Fuzuli ödülünü aldı. 1969 da atışma ve şiir dallarında ikinci olarak Dadaloğlu ve Yunus Emre ödüllerini kazanmıştır. Şiirleri iç dünyasını yansıtır. Tasavvufa yönelmiştir. Şiirlerinde kendine özgü bir incelik ve deyiş güzelliği vardır. 23 Kasım 2001 tarihinde aramızdan ayrıldı...

[jockeя]

Aşık İğzari

1877-1967. Artvin´in Aşağı Hod (şimdiki adı Aşağı Maden) köyünde doğdu. Asıl adı Kasım Ocak´tır. Yörede Kasım Hafız ya da Kasım Hoca olarak bilinir. Küçük yaşlardan itibaren iyi bir medrese eğitimi gördü. Arapça ve Farsça öğrendi. Aşıklık geleneğini de küçük yaşlardan itibaren öğrenmeye başladı. Hem hece hem de aruz ölçülerine göre şiirler yazan İğzari, döneminde birçok ünlü aşıkla karşılaştı, dostluk kurdu ve deyişmelerde bulundu. Bazı kaynaklarda Yusufelili Muhibbi´nin bir muammasını cevapladığı yeralmaktadır. Ancak İğzari, Muhibbi´nin (1823-1868) ölümünden yaklaşık 10 yıl sonra doğduğuna göre, böylesi "sanal" bir karşılaşma sonradan İğzari tarafından yazılmış olabilir. Artvin dışında Kars´ın değişik ilçelerinde hocalık, imamlık ve müftülük yaptı. En son Selim müftülüğünden emekli oldu. Şiirleri dışında bir de Mevlit yazan İğzari, genellikle dini ve felsefi konuları ağırlıkla işledi. Yaşamının son dönemlerini Selim´e yerleşen çocuklarının yanında geçiren İğzari, bir öğrencisini ziyaret etmek için yola çıktığında dağda tipiye yakalandı. Küçük bir kovuğa sığınmasına karşın soğuk ve tipiden kurtulamayarak yaşamını yitirdi. Sonraki günlerde onu arayanlar elinde Kuran, donup kalmış olarak buldular.

Eğletir
Talibi cifedir kerkeşi kellat
Mermer-i ankayı bedle eğletir
Aşığı bend etmez zinciri polat
Ve lakin aşk ile sevda eğletir

Kemaldir guş eden sohbeti sazı
İrfan bilir bu rumuzu bu razı
Bekliyor bulağı mevladır arzı
Sanmayın Mecnun´dur Leyla eğletir

Ademde buldu mu ademi ara
Mey için mest olur bakmaz engura
Çekiyor kalyonu nehr ile tura
Katredir İğzari derya eğletir

[jockeя]

Aşık Mahcubi

Artvin´in Aşağı Hod (şimdiki adı Aşağı Maden) köyünde doğdu. Asıl adı Mehmet´tir. Yaşamına ilişkin ayrıntılı bilgi yoktur. Ancak 19. yüzyılın 2. yarısı ya da 20. yüzyılın ilk yıllarında öldüğü sanılmaktadır. Hıfzı Baba´nın Mahcubi´nin ölümü üzerine yazdığı bir şiirinden yola çıkılarak Hıfzı´dan (1860-1915) daha önceki bir dönemde öldüğü varsayılmaktadır. Bazı kaynaklarda ise 1912 yılındaki Balkan Savaşına katıldığı ve daha sonraki bir dönemde öldüğü aktarılmaktadır. Göle´nin İncesu köyünde uzun süre imamlık yaptı. Aynı köyde Aşık Müdami tarafından bulunan bir cönkte de şiirlerine rastlanan Aşık Mahcubi, ağırlıkla dini olmak üzere sevgi, ayrılık gibi konuları işledi. Aşık Mahcubi, destanları ve zincirleme şiirleriyle de günümüze önemli örnekler bırakmıştır.

Kızhanım
Nice bir çekeyim firkati nazı
Kar eyledi şirin cana Kızhanım
Alma bu düşkünün ah u zarını
Nice yalvarayım sana Kızhanım

Batum Livaneli vasfın neylesin
Kars ile Erzurum saçını örsün
Alay Gürcistanlı selamın dursun
Gene azdır ol ilvana Kızhanım

Bülbüller zar eder güllere karşı
Gel beni ağlatma ellere karşı
Gönderme Mabcubi çöllere karşı
İnsaf edip gel imana Kızhanım

[jockeя]

Aşık Meraki

1925 yılında Artvin´in Tolgum (şimdiki adı Salkımlı) köyünde doğdu. Asıl adı, Yusuf Biber´dir. Küçük yaşlarda şiire ilgi duymaya ve aşıklık geleneğini öğrenmeye başladı. İlk şiirini 20 yaşlarında yazdı. Babası akordeon, annesi ise akordeon ve santur çaldığından müziğe yatkın bir ailede büyüdü. Kendisi de zamanla akordeon çalmayı öğrendi. İlk dönemde Yusuf, Coşkuni gibi mahlasları kullandı. Yaklaşık 40 yaşlarındayken Artvin Halk Eğitim Müdürlüğü tarafından çıkarılan "Çoruh" adlı dergide gördüğü Aşık Efkari´nin bir şiirine yazdığı benzek şiiri Efkari´ye yolladı. Bir süre sonra Efkari´den gelen mektupta önerilen Yanari mahlasını kullandı. Ancak sonraki yıllarda rüyasında gördüğü siyah cüppeli 2 adamın getirdiği bir mektuptan sonra Meraki mahlasını aldı. Özellikle Kuzeydoğu Anadolu aşıkları olmak üzere birçok aşıkla karşılaştı ve dostluk kurdu. Şiirlerinde hemen her konuyu işleyen Meraki´nin birçok eseri değişik gazete ve dergilerde yeraldı. Zaman zaman bazı okullardaki edebiyat derslerine de katılıp şiire ilişkin söyleşilerde bulundu. Meraki, şiirlerinin bir bölümünü "Her Telden Bir Ses" (1963), "Kalpten Kaleme" (1966) ve "Gönülaçar" (1988) adlı kitaplarda topladı.

Ararım
Ararım aşığı gözlerim yaşlı
Aşık terkeder mi meslektaşını
Vücudu sıhhatin acep ne halde
Sildin mi gözünden kanlı yaşını

Gelip geçenlere sorarım seni
İrşat et gönlümü ağlatma beni
Artırır efkarım yaradan gani
Kurtardın mı bilmem gamdan başını

Meraki dostunuz ah u zardadır
Yetiş imdadına gönül dardadır
Ta ezelden beri meylim yardadır
Bilirim tatmışsın aşkın aşını