Osmanlı Fermanları

[RaPoRLu]

Fermân
II. Mehmed Dönemi h. 07.06.882 / m. 16.09.1477
Konusu
Gelibolu İskelesi'ni tutan Yahya, Baki ve ortaklarından, Gelibolu Burgazı erenlerinin üç aylık mevâcibleri için, on bir bin dört yüz on altı akçe tahsîl edilmesine dâir.
Yazı Çeşidi
Fermân, dîvânî hat ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, siyah mürekkeble çekilmiş olup, rıhlanmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
I. Selîm Dönemi h. Evâil-i R. 918 / m. Haziran 1512
Konusu
Seyyid Muhammed oğlu Seyyid Ömer'in, öşr-i Şer'î'den ve her türlü resmî ve örfî vergiden muaf olduğuna dâir.
Yazı Çeşidi
Berâtın ilk satırı, celî dîvânî, diğer satırları ise dîvânî hat ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, siyah mürekkeble çekilmiş olup, rıhlanmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
I. Abdülhamîd Dönemi h. 07.05.1193 / m. 23.05.1779
Konusu
Konya'nın İnsuyu Kazâsı'ndaki Sorak Köyü derbendçilik görevinin, eşkıyaya mâni olmak ve gerekli vergileri ödemek şartıyla, Teberdâr (baltacı) Mehmed'e verildiğine dâir.
Yazı Çeşidi
İlk satır, celî dîvânî; diğer satırlar, dîvânî hattı ile yazılmıştır. 10 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir ve siyah tahrîrlidir. Boşlukları, açık mavi zemîn üzerine, mavi renk halkârî ile bezenmiştir. Tuğranın üst kısmı, halkârî bir kompozisyon ile tezyîn edilmiştir. Barok çerçevenin etrafına, negatif tığlar yapılmıştır. Hatt-ı hümâyûnun başlığı, kapalı form ve hatâî dallarından oluşan klâsik tezhîbdir. Yazının etrafındaki sıvama altın üzerine, rûmî kompozisyon yapılmıştır. Açık mavi olan rûmîler iç bünyeli ve gölgelidir. Tığlar, mavi ve kırmızı negatif motiflerden oluşmuştur. Başlık tezhîbi, bir sıra kurtçuklu pervâzla çevrilmiştir. Altın zemînler, iğne perdahlıdır. Bütün form, kalın bir altın cedvel ile çerçeveye alınmıştır. Mahall-i tahrîr, basit bir halkârî ile tezyîn edilmiştir. Satır aralarına, altın noktalar yapılmıştır. Yazının sağ kenarı ve alt tarafı, tahrîrli altın cedvel ile çevrilmiştir. Yazıda, kırmızı ve siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-Tuğranın üst kısmında, Pâdişâh'ın el yazısı ile yazılmış "Mûcebince amel oluna.", (Gereği yapılsın.) ibâresi yer almaktadır. 2-Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
Abdülmecîd Dönemi h. 17.08.1264 / m. 19.07.1848
Konusu
Kâbe ve Ravza-i Mutahhara'nın rub' (1/4) kırat ferâşet görevine sahip Fatma Sultan'ın ölümü üzerine, bu görevin, Şehzâde Ahmed Celâleddin'e verildiğine dâir.
Yazı Çeşidi
Berât, nesih ve celî dîvânî hat ile yazılmıştır. 6 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir. Çevresindeki güneş ışınlarının uçları, çatallı yapılmıştır. Tezyînâtın tamamı Türk rokokosu tarzında olup, sarı ve yeşil olmak üzere iki renk altın kullanılmıştır. Yazıda kırmızı (gülgûnî) ve altın mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Berât
III. Mustafa Dönemi h. 14.08.1178 / m. 06.02.1765
Konusu
Bektaş'ın ölümüyle boşalan, Birgi Nâhiyesi'nde Mürsellü Karyesi ve Tire Nâhiyesi'nde Sadiye karyesi civarındaki zeâmetin, es-Seyyid Osman'a verilmesine dâir.
Yazı Çeşidi İlk satır, celî dîvânî; daha sonraki satırlar dîvânî hattı ile yazılmıştır. Derkenârlarda dîvânî, dîvânî kırması ve siyâkât hat bulunmaktadır. 8 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, kırmızı mürekkeb ile çekilmiştir. Boşluklarına altın sürülüp, iğne perdah yapılmıştır. Altın ile harfler arasında birkaç mm. ara bırakılmıştır. Dış kısmına ise 5 mm. ara bırakılarak altın cetvel geçilmiş ve tuğra formuna paralel olarak bir tezyînât yapılmıştır. Tezyînât, lâcivert zemîn üzerine hatâî kompozisyonundan müteşekkildir. Dallar ve yapraklar, sıvama altındır. Hatâîler, altın tahrîrli ve kırmızı-beyaz renklidir. Formun dışına da altın cedvel geçilmiştir. Üst tarafına ve hançer tarafına yapılan bazı motifler sebebiyle form, adeta demlik (çaydan) görüntüsünü almıştır. Nişân-ı hümâyûnun alt kısmına, sıvama altın, mavi ve penbe ile çiçek dalları yapılmıştır. Aynı çiçekten, berât kağıdının en üstünde ve siyâkat yazısının arasında da mevcuttur. Davet (duâ) cümlesi, altınlı ve mavili bir çerçeveye alınmıştır. Mahall-i tahrîrin sağında, serbest bir motif görülmektedir. Yazıda, kırmızı ve siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-Tuğranın üst tarafında, Pâdişâh'ın el yazısı ile yazılmış "Mûcebince amel oluna.", (Gereği yapılsın.) ibâresi yer almaktadır. 2-Berâtın sağ üst kısmında, Sadrâzam'ın sahı ve buyruldusu; alt tarafında Defterhâne ve Nişan Kalemi'nin kayıtları yer almaktadır. 3- 5. ve 8. Satırlar arasında siyâkat yazısı ile yazılmış, Defterhâne'den çıkarılan zeâmet kayıtları bulunmaktadır. 4-Sol alt köşede, berâtın yazıldığı yerin kaydı vardır.

Fermân
III. Ahmed Dönemi h. 02.06.1132 / m. 11.04.1720
Konusu
Yenişehir-i Fener Kazâsı'nın bazı köylerine ait mukataa gelirlerinin, Matbah-ı Âmire'ye ocaklık olarak verildiği ve yeniden sayılmasına dâir.
Yazı Çeşidi
Fermân, dîvânî hat; derkenârlar ise, dîvânî ve dîvânî kırması hatlarıyla yazılmıştır. 13 satırdır.
Tuğrası ve Tezyinatı
Tuğra, altınla çekilmiştir. Tezyînâtında, önemli bir unsur yoktur. İç beyzede, şekli bozuk rûmîler; dış beyze ve hayat ağacı formunda, lekeler halinde Haliç işi görülmektedir. Formun etrafındaki yaprakların, sâdece kontürleri yapılmıştır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.
Gördüğü İşlem
1-Fermânın sağ üst köşesinde, Sadrâzam'ın buyruldusu, Defterdâr'ın küçük sahı ve Haslar Kalemi'nden çıkarılan kayıt yer almaktadır. 2-Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.